Ақпанның 22-сіне рұқсат етілмеген митингіге шықпақ болған 53 адам ұсталып, 10 адам әкімшілік жазаға тартылған, профилактикалық әңгімеден кейін 43 адам босатылған. Бұл ақпаратты Азаттық тілшісіне бүгін үкімет отырысынан кейін ішкі істер министрі Ерлан Тұрғымбаев айтты.

-Бас прокуратураның бірнеше рет ескерткеніне қарамастан кейбір азаматтар ақпанның 22-сіне рұқсат етілмеген жиынға шықты. Қоғамдық тәртіпті сақтау және рұқсат етілмеген митингіге жол бермеу үшін шара қолданылды,- деді министр.

Адам құқығын қорғаушылар бұған дейін "22 ақпан күні Қазақстанның түрлі қалаларында болған митингілер кезінде "300-ден астам адам ұсталды, екі адам жарақаттанды" деп хабарлаған еді.

Ішкі істер министрі Ерлан Тұрғымбаевтың Азаттық тілшісіне айтуынша "митингі күні жарақаттанып, шағымданғандар жоқ".

Ақпанның 22-сіне Қазақстанның бірнеше қаласында митингіге шықпақ болған белсенділер ұсталып, қамауға алынған болатын. Қоғам белсендісі Жанболат Мамай бастаған, тіркелмеген "Демократиялық партия" белсенділері мен қуғындағы бизнесмен Мұхтар Аблязов ұйымдастырған "Қазақстанның демократиялық таңдауы" қозғалысы ақпанның 22-сіне екі бөлек митингіге шығуға шақырған. "Қазақстанның демократиялық таңдауы" қозғалысын Қазақстан соты "экстремистік ұйым" деп танып, қызметіне тыйым салған, ал Еуропарламент 2019 жылы көктемдегі резолюциясында "бейбіт қозғалыс" деп атаған.

Алматыда қала әкімін сайлау құқығын талап етіп, митинг өткізбек болған белсенділердің өтініші қабылданбады. Бұл жөнінде белсенді Марат Тұрымбетов хабарлады.

"Күткеніміздей, әкімдік сайлау құқығы үшін митинг өткізуге рұқсат бермеді. Қала халқы президенттің шешіміне риза болуы керек. Алматылықтар, біз әкімді сайлау деңгейіне әлі жетпеппіз" деп жазды белсенді желідегі парақшасында.

Алматы қалалық қоғамдық даму басқармасының 30 мамыр күні берген жауабында 8 маусымда белсенділер сұраған орындарда (Амангелді Иманов бағы, “Сарыарқа” кинотеатрының арты, Ганди саябағы) “жөндеу жұмыстары мен мәдени шаралар өтетіні” жазылған. Хатқа басқарма жетекшісінің орынбасары Б. Сариев қол қойған.

Әзірге басқарма өкілдері түсініктеме бермеді.

Бұған дейін белсенділер Алматыға Дархан Сатыбалды әкім болып сайланғаннан кейін әкімді тағайындау емес, сайлау құқығы мәселесін қозғап, өтініш берген еді. Белсенділер ұзақ уақыттан бері әкімді сайлау құқығын талап етіп келеді.

24 мамырда президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қаңтар оқиғасынан кейін Алматы әкімі қызметіне кіріскен Ерболат Досаевты қызметінен босатып, оның орнына президент әкімшілігі жетекшісінің бірінші орынбасары болған Дархан Сатыбалдыны тағайындаған. Осыдан кейін әкімді тағайындау емес, сайлау қажеттігі мәселесі қайта көтерілген. Белсенділердің пікірінше, Алматыда әкімді сайламай қаланы тиімді басқару қиын. Себебі бұл қала басшылығына қаланың жағдайын жақсы білетін, ондағы мәселелермен жақсы таныс адамның келу мүмкіндігін зорайта түседі. Ал билік халық емес, "өзіне ыңғайлы" адамды тағайындайды.

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев елдегі саяси реформасының бір бағыты ретінде ауыл және аудан әкімдерін сайлауды атап жүр. Осы күнге дейін ондаған аудан әкімі, бірқатар облыстық маңызы бар қала әкімі сайланды. Бірақ республикалық маңызы бар қалалардың, облыстардың басшылары әлі де тағайындалып келеді.

Саясаттанушы Шалқар Нұрсейітов бұған дейін Азаттыққа нағыз саяси реформа Алматы секілді ірі қалалар мен облыс басшыларын сайлаудан басталатынын айтқан еді.

"Билік мұндай қадамға не үшін бармай отыр дегенге келсек, бұл президентті көлеңкеде қалдыратын әкімдердің пайда болуына жол ашуы мүмкін. Сондықтан Ақорда мұндай шешімге асықпайды" деді ол.

АҚШ қорғаныс министрі Пит Хегсет Пекин Үнді-Тынық мұхит аумағында статус-квоны өзгерту үшін әскери күш қолдануға белсенді түрде дайындалып жатыр деп мәлімдеді. Ол Пекиннің Тайваньға басып кіру қатері сейілмегенін де айтты.

Сингапурдағы қауіпсіздік мәселелеріне арналған "Диалог Шангри-Ла" форумында сөйлеген Хегсет Қытай қатері "шын және одан қашып құтылу да қиын" деді.

"Пекин аймақтағы күштер балансын өзгерту үшін күш қолдануға дайындалып жатқаны барлығына түсінікті болуы керек" деді Пентагон жетекшісі. Ол АҚШ-тың Азиядағы одақтастарын қорғаныс шығынын арттыруға үндеді.

Хегсеттің айтуынша, Үнді-Тынық мұхиты аймағы Трамп әкімшілігі басымдық беріп отырған аймақтардың бірі.

Ал Еуропаның сыртқы саясат жөніндегі ведомство жетекшісі Кая Каллас Сингапурдағы форумда Украинадағы соғыс жалғасып жатқан шақта Ресей мен Қытай қарым-қатынасы нығаюына алаңдаушылық білдірді.

"Бұл қазіргі кезеңнің ең күрделі мәселесі" деді Каллас.

Ол Мәскеу мен Пекиннің "100 жылда байқалмаған өзгерістер көшін бастау" туралы мәлімдемелерін де атап өтті.

Каллас сонымен бірге Қытайды Ресейді қолдап отыр деп айыптады. Бұған дейін батыс елдерінің жетекшілері Пекин Мәскеуге қос мақсаттағы тауарларды жеткізіп отыр деп мәлімдеген. Мұндай тауарлар Ресейдің Украинаға қарсы соғысында пайдаланылуы мүмкін. Пекин бұл айыптауларды жоққа шығарып, тараптардың ешқайсысына көмектеспегенін айтқан. Ресей сыртқы істер министрлігі мұны жалған ақпарат деп атаған.

31 мамыр кешке Ресейдің Брянск облысы Выгоничи поселкасы маңында жолаушылар пойызына көпір құлады. Ресейдің күштік құрылымдарына жақын Baza, Mash, 112, Shot телеграм-арналары оқиға орнынан видео жариялады.

Брянск облысының губернаторы Александр Богомаз көпірдің құлағанын растады.

"Өкінішке қарай, зардап шеккендер бар. Оқиға орнында барлық жедел қызмет, билік органдарының өкілдері істеп жатыр. Зардап шеккендерге көмек көрсету үшін қолдан келгеннің бәрі жасалып жатыр" деді Богомаз.

Әзірге толық емес мәлімет бойынша, жеті адам қаза болған, 30 адам жарақаттанған.

Пойыз Климов — Мәскеу бағыты бойынша бара жатқан. Телеграм-арналардың жазуынша, көпірдің тіреуіші бұзылып, пойызға құлаған болуы мүмкін.

Мәскеу темір жолының хабарлауынша, "көлік қызметіне заңсыз араласудың нәтижесінде" пойыз рельстері жолдан шыққан.

Курск облысында Тросна-Калиновка тас жолының 48-шақырымында жүк локомотивіне көпір құлады. Тауар пойызының бір бөлігі көпір астындағы көлік жолына да түсіп, тепловоз өртенген. Көпірдің құлау себебі анықталып жатыр деп мәлімдеді Курск облысының губернаторы міндетін атқарушы Александр Хинштейн. Айтуынша, жүргізушілердің бірінің аяғы жарақаттанған, барлық бригада ауруханаға жеткізілген.

НАТО шығысқа қарай кеңеймеу туралы Мәскеудің талабын талқыламайды. Бұл жөнінде аты-жөнін айтпаған жағдайдан хабардар НАТО-ның бірнеше қызметкері Азаттыққа айтты.

Азаттық дереккөзінің айтуынша, шығысқа қарай кеңеюден бас тарту туралы Ресейдің талабы НАТО-ның кейінгі жиындары мен ресми кездесулерінің ешқайсысында талқыланбаған. Оның сөзінше, НАТО-да кез келген шешім ортақ консенсуспен қабылданады.

Таңдау мен одаққа қосылу еркіндігі бірқатар халықаралық келісімдерде бекітілгендіктен "кеңеймеу туралы жазбаша міндеттеме" ресейліктер қол жеткізе салатын оңай нәрсе емес деді Азаттықтың тағы бір дереккөзі.

28 мамырда Reuters агенттігі Ресей президенті Владимир Путин Украинадағы соғысты тоқтату шарттарының бірі ретінде батыс басшыларынан НАТО-ны шығысқа қарай кеңейтпейтіні жөнінде жазбаша міндеттеме талап еткені жөнінде жазған.

Жуырда АҚШ-тың Украина мәселелері жөніндегі уәкілі Кит Келлог "Ресей жағының бұл мәселеге алаңдауына негіз барын" мойындап, оны Мәскеумен талқылауға дайын екенін айтқан.

2019 жылы Жоғарғы рада Украинаның ЕО мен НАТО-ға толық мүше болу жоспарын бекіткен. Тиісті өзгерістер Украина Конституциясына енгізілген, әскери жағдай кезінде оны өзгертуге тыйым салынған.

Ресейдің БҰҰ-дағы өкілі Василий Небензя БҰҰ Қауіпсіздік кеңесі отырысында атысты тоқтату режимі кезінде Батыс елдері - Украинаны қару-жарақпен қамтамасыз етуді, ал Украина мобилизацияны доғаруы керек деп мәлімдеді.

Небензяның сөзінше, Киевпен тараптардың талаптары жазылған меморандуммен бөлісу үшін Мәскеу дүйсенбі күні Стамбұлда келіссөздің екінші кезеңін өткізуге дайын. Дегенмен ол сөз арасында "қанша қажет болса, сонша соғысамыз" деді.

АҚШ-тың БҰҰ Қауіпсіздік кеңесіндегі өкілі "Ресей бейбітшілікке мүдделі емес және оның орнына әскери жеңіске қол жеткізуге ұмтылып жатыр" деген кеңестің өзге мүшелерінің алаңдаушылығымен келісетінін жеткізді.

Бұған дейін Украина президенті кеңсесінің жетекшісі Андрей Ермак Киев делегациясы Стамбұлдағы келіссөздің екінші кезеңіне дайын деп мәімдеген еді. Бірақ Киев Мәскеуден соғысты бейбіт түрде реттеу шарттары жазылған меморандумды әлі күтіп отыр деген. Ермактың сөзінше, Киев конструктивті диалогқа мүдделі және оны құжатсыз жүзеге асыру мүмкін емес. Украина осыған дейін өзінің меморандумын Ресей жағына бергенін айтқан.

Ресейдің ресми тұлғалары "меморандум дайын" екенін және жуырда Украина жағына берілетінін айтқан.

Ресей сыртқы істер министрлігінің ресми өкілі Мария Захарованың айтуынша, ресейлік делегация Стамбұлға тек меморандум жобасын ғана емес, сонымен бірге атысты тоқтату бойынша өзге де ұсыныстарды апармақ. Бірақ жай-жапсарын айтпады.

Кремльдің баспасөз хатшысы Дмитрий Песков жұма күні журналистерге Стамбұлдағы келіссөзге дейін екі жақтың да атысты тоқтату шарттары құпия сақталатынын жеткізді.

• Ресей мен Украина делегацияларының алғашқы келіссөзі биыл 16 мамырда Стамбұлда өткен. Соның нәтижесінде екі жақ "1000-ға 1000" форматы аясында тұтқын алмасты. Тұтқын алмасу 23-25 мамырда өтті. Бұған қоса, екі жақ атысты тоқтату шарттарын әзірледі.
• Кейін Украина бейбітшілік шарттары жазылған меморандумды АҚШ пен Ресейге тапсырғанын хабарлаған.

31 мамыр Саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күні. Елдің түрлі өңірінде ресми шаралар өтіп жатыр. Кейбір аймақта белсенділердің де акциялары жоспарланған.

Ақорданың хабарлауынша, сенбі күні президент Қасым-Жомарт Тоқаев Ақмола облысындағы АЛЖИР саяси қуғын-сүргін және тоталитаризм құрбандарының мемориалды-мұражай кешеніне барып, гүл шоғын қойды.

Саяси қуғын-сүргін және ашаршылық құрбандарын еске алу шарасы кезінде президент Қасым-Жомарт Тоқаев “тарихты саясаттың қолшоқпары етпеуге” үндеп, "өткенге жалтақтамауға" шақырды.

“Қандай ауыр болса да, өткен күндердің қасіреті еліміздің дамуына, өсіп-өркендеуіне кедергі болмауға тиіс. Бүгінгі ахуалға өткеннің өлшемімен қарап, үнемі кешегі күнмен өмір сүруге болмайды. Тарихқа барынша кең ауқымда қараған жөн. Біз тағдырдан теперіш көрдік деген ойдан арылуымыз қажет. Өткенге жалтақтау – әлсіздіктің белгісі” деді ол.

Ол өз сөзінде Саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау жөніндегі мемлекеттік комиссия жұмысына тоқталып, “саяси қуғынға ұшыраған 300 мыңнан астам азамат ақталғанын”, “2,5 млн-нан астам материалдың құпия белгісі алынып тасталғанын” айтты. Комиссия зерттеген құжаттар негізінде 72 томдық жинақ дайындалған.

Осы комиссияның жетекшісі, тарихшы Мәмбет Қойгелді былтыр Азаттыққа берген сұхбатында жаңа мәліметтерді оқу процесіне кіргізу өте қиын екенін айтқан еді. Оның сөзінше, Ресей архивтерінде әлі де қол жетпеген материалдар бар. Әсіресе, отарлауға қатысты құжаттар мүлде алынбаған. "Архив түгенделсе, қазақтардың отарлаудан шеккен зардабы үшін Ресей кешірім сұрауы мүмкін бе?" деген сұраққа тарихшы "бұл мүмкін емес, ол үшін билікке демократтар келуі керек" деп айтқан.

Саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау жөніндегі республикалық комиссия Қазақстан президентінің жарлығымен 2020 жылғы қарашада құрылған. Оның құрамында 425 ғалым мен зерттеуші бар, оның ішінде 260 маман әр өңірде құрылған аймақтық комиссияда еңбек еткен.

Қазақстанда Саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күні 1997 жылдан бастап атап өтіледі. "Үлкен террор" жылдары ұжымдастыру, аштық кезінде екі миллионға жуық қазақ қаза тапты. Тарихшылардың есебінше, 1921-1954 жылдары 100 мыңдай адам "халық жауы" деп танылып, сотталған. Олардың ішінде 25 мың адам атылған. Саяси құрбандар кейін ақталды.

Кейінгі кезде Ресей репрессия жайлы тарихи фактілер жайлы айтуды шектеп, Сталинге ескерткіштер орната бастаған. Ресейдің Украинаға басқыншылық соғысынан кейін Сталинді ақтау саясаты күшейген.

Кей сарапшылар Ресейге жалтақтаған Қазақстанда саяси қуғын-сүргін тақырыбы елде барған сайын жабық тақырыпқа айналып барады деп санайды. Елде 31 мамыр күні митинг өткізбек болған белсенділердің өтініштері мақұлданбады. Осы күн қарсаңында кей өңірлерде белсенділер ұсталған. Адам құқығын қорғау бюросының мәліметінше, оннан астам белсенді қамалған.

Сенбі күні Алматыда Ашаршылық құрбандарына арналған ескерткіш маңында полиция қарасы көбейген. Бұл жөнінде "Тіл кеспек жоқ" телеграм-арнасы хабарлады. Арнаның айтуынша, қаланың жаңа әкімі Дархан Сатыбалды қатысқан ресми шара ерте өтіп кеткен. Арнаның жазуынша, бұл маңға ара-тұра адамдар жиналып, құрбандарды еске алып, кейбірі саяси қудалау бүгін де жалғасып жатқанын айтып сынаған.

Ресми Астана елде саяси қудалау барын мойындамай келеді.

Атырау облысы Құлсары қаласында жанармай бекетінде жарылыс болып, екі адам қаза болды, оннан астам адам зардап шекті.

Зардап шеккендер Жылыой ауданындағы орталық ауруханаға жеткізілген. Жедел көмек көрсету үшін Атырау қаласынан Құлсарыға қосымша мамандар мен құрылғылар жіберілген.

Атырау облысының төтенше жағдай департаментінің хабарлауынша, жанармай бекетінде газ-ауа қоспасы жарылып, бекет пен оған жақын орналасқан екі ғимарат өртенген.

– Газ таситын көліктен резервуарға газ құйылған. Сол кезде жарылыс болған. Жарылыс салдарынан жанар-жағармай бекетінің қасындағы бір қабатты нысан мен 2 қабатты ғимарат жанып кеткені анықталды. Жалын шарпыған аумақ – 450 шаршы метр. Өртті сөндіруге төтенше жағдайлар департаментінен 60 адам, 10 техника тартылды, - деді Атырау облыстық төтенше жағдай департаменті бастығының міндетін атқарушы, азаматтық қорғау полковнигі Назарали Селимов. Оның сөзінен "Қазақпарат" үзінді келтіреді.

Өрт 30 мамырда кешкі сағат 20:15-те оқшауланған. Қауіпті орыннан адамдар да эвакуацияланған.

Омбы соты Ресей басшысы Владимир Путинді Адольф Гитлермен салыстыратын мемдерге тыйым салды. Сот сондай сурет жарияланған оннан астам парақшаға шектеу қойды деп жазды "Вёрстка" басылымы.

Кей жағдайда Путиннің суретіне Гитлердің мұрты мен кекілін жапсырып қойған өңделген суреттерге тыйым салынған. Тағы бір жағдайда сот "Путлер капут" деген жазуы бар суретті шектеген.

Суреттердің көбі наразылық акциялары кезінде түсірілген және ондағы жазу наразылардың қолындағы плакатта тұр. Мысалы, сот "Путлер, қорғасын бергенге дейін у ішіп ал" ("Путлер, выпей яду, пока не угостили свинцом") деген жазуы бар әйел көрінетін блогер Илия Варламовтың суретіне тыйым салған.

Бұған қоса, сот Стихи.ру сайтында жарияланған Путиннің басына тапанша тақаған суретке де шектеу қойды. Онда "Ресейді масқарадан қалай құтқару керек" ("Как спасти Россию от позора") деген жазу бар.

Суреттерге тыйым салуды Омбы прокуратурасының қызметкерлері талап еткен. Олардың пікірінше, суреттер "мемлекет пен қоғамның мүддесіне теріс әсер етіп, белгісіз топтарды террористік әрекетке, қылмысқа итермелейді".

2024 жылы Ресей қорғаныс министрлігімен келісімшартқа 407,2 мың адам қол қойды. "Важные истории" басылымының жазуынша, Ресейдің федералдық бюджетінің былтырғы шығыны туралы деректерді саралаған журналистер осындай қорытындыға келген.

Басылымның жазуынша, 407,2 мың адам — бұл 2024 жылы әскерге тартылғандардың ең жоғарғы көрсеткіші, ал ең аз көрсеткіш – 374,2 мың адам.

Мұндай айырмашылық 2024 жылы тамызда Ресей басшысы Владимир Путиннің келісімшартқа отырғандарға төленетін ақшаны 195 мыңнан 400 мың рубльге дейін арттыруымен байланысты. Сол себепті 2024 жылдың үшінші тоқсанында келісімшарт жасасушылардың санын есептеу қиын. 2024 жылы соңғы тоқсанда келісімшартқа орташа есеппен алғанда 1700 адам қол қойған. Бұл 2023 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 1,3 есе аз.

2025 жылы көктемде келісімшартқа қол қоюшылар азая берген. Немістің халықаралық қатынас және қауіпсіздік институтының ғылыми қызметкері Янис Клюгенің айтуынша, қазіргі кезде келісімшартқа күніне 1000 адам қол қояды. Дегенмен Путин жуырда бұл көрсеткіш 1800 адам екенін айтқан.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Ресей қытай азаматтарын Украинадағы соғысқа қалай тартып жатыр?

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтан сұхбат алған "Әл-Жазира" тілшісі елде оппозициялық партияларды тіркеу мәселесін де қозғады. Тілші сұрағында "Алға, Қазақстан" партиясының 24 рет тіркеле алмай отырғанын да атап өтіп, "осы тұста реформа қажет пе?" деп сұрады.

Тоқаев "жоқ, олай ойламаймын" деп жауап берді. Тоқаев Қазақстанда "барлық заң халықаралық стандартқа сәйкестендірілгенін" айтып, кеңес беріп жүрген адам құқығы ұйымдарының өзіне шүйлікті. Президент оларды "кім қаржыландыратынын білеміз" деп ондай ұйымдарда "ар-ұяты жоқ адамдар" істейді деді.

"Олар елдің тарихын, халықтың саяси санасын түсінгісі келмейді, тек кеңес қана береді. Барлық ел, арасында Қазақстан да бар, соқыр түрде олардың кеңестерін орындауы тиіс деп айта алмаймын. Біз бірінші кезекте өзіміздің ұлттық стратегиямызды ойлауымыз керек" деді ол.

Баспасөз қорғау ұйымдарының дерегіне сүйенген журналист Қазақстанда экстремизм бабы кейбір журналистер мен оппозиция тұлғаларына да қарсы қолданылғаны жөнінде сұрады.

Президент бұл тұста мейлі оппозиция, мейлі мемлекеттік БАҚ өкілдерінің барлығымен "тығыз байланыстамыз" деді. Бірақ нақты экстремистік бап туралы айтқан жоқ.

Тоқаев сұхбаттың соңында 2029 жылы отставкаға кететінін, себебі бұл "халықтың талабы" екенін айтты. "Кез келген елдің президенті бұл халық жалдаған менеджер, ол құдайдың хабаршысы емес" деді.

Тоқаев сұхбат кезінде Қазақстанның бірінші президенті Нұрсұлтан Назарбаев пен оның айналасындағылар қолданған артықшылықтар және оны қайтару туралы да сұрады. "Экс-президентке қатысы бар кейбір маңызды құрылымдар әзірге ірі тексерістен өткен жоқ. Бұл жөнінде не айтасыз?" деген кезде Қазақстан басшысы жымқыру болғанын растап, бұл бағытта тергеу жұмыстары жалғасып жатыр деді.

"Әрине, біздің жұмысқа сын да айтылады. Бірақ біз көп шаруаны атқардық – бәрі халық, қоғам үшін. Дегенмен біз президент Назарбаевтың тарихи рөлін мойындауымыз керек. Иә, қателіктер болды, өзіңіз айтқандай, жымқырулар болды. Біз тергеу жүргізіп жатырмыз және бұл процесс жалғасып жатыр. Бірақ бір мезетте мен Қазақстанда тәртіпсіздік ұйымдастырмаймын, себебі бұл елдегі тұрақсыздыққа әкелер еді" деді Тоқаев.

Тоқаев сұхбатта сонымен бірге мұнай экспорты, әлемдегі қақтығыстар, Қазақстанның сыртқы саясаты мәселелерін де қозғады.

Қазақстан адам құқығы ахуалына қатысты жиі сыналады. Халықаралық Amnesty International ұйымы биыл сәуірдегі есебінде Қазақстандағы құқық қорғаушылар бір жыл ішінде 24 адам саяси астары бар іспен қамалғаны тіркеді деп жазған еді. Олардың арасында құқық қорғаушылар, белсенділер, блогерлер және журналистер бар.

Кейінгі кезде Қазақстан президентінің ешкімнің атын атап, түсін түстемей, оларды "адам құқығы, сөз еркіндігі деген желеумен тырнақ астынан кір іздеп, қоғамға іріткі салатындар" кейпінде сипаттауы жиілеген. Сәуір айында Қазақстан халқы ассамблеясының сессиясында ол "өздерін сөз еркіндігінің жақтаушысы ретінде көрсеткісі келетін кейбір құқық қорғау ұйымдарының өкілдері, блогерлер мен журналистер еліміздегі әр істен саяси, жағымсыз астар іздеп, шын мәнінде, арандатумен айналысып жүр" деген. Оның сөзі қоғамда түрлі реакция туғызды., қызу талқыланған.

Қазақстанның бірінші президенті Нұрсұлтан Назарбаев Ресей басшысы Владимир Путинмен кездесті. Кремльдің хабарлауынша, кездесу 29 мамырда өткен.

Кремльдің телеграм-арнасында дыбыссыз шағын видео жарияланды. Онда Назарбаев пен Путиннің амандасып жатқаны көрінеді. Екеуінің не жөнінде сөйлескені белгісіз.

Назарбаевтың баспасөз қызметі бұл кездесу жөнінде ешқандай ақпарат таратпады.

Қазақстанды 30 жылға жуық басқарған Нұрсұлтан Назарбаев 2019 жылы наурызда қызметін Қасым-Жомарт Тоқаевқа тапсырып, отставкаға кеткен. Алайда ол Қанды Қаңтарға дейін өз ықпалын сақтап қалды. Кемінде 238 адамның өмірін қиған Қанды Қаңтар оқиғасынан кейін Назарбаев өзіне берілген көптеген артықшылықтардан айырылып, айналасындағы адамдардың кейбірі қызметінен кетіп, кейбірі сотталды.

Ақпарат құралдары Нұрсұлтан Назарбаевтың Путинмен кездескенін соңғы рет 2024 жылы желтоқсанда хабарлаған.

Назарбаев 2023 жылы жарық көрген "Менің өмірім. Бодандықтан Бостандыққа" атты мемуарында Ресей президенті Владимир Путиннің кітаптарына бірнеше рет сілтеме жасап, оның өзін "сөзге берік, достыққа адал адам" деп мақтаған. Мемуарында Назарбаев 2022 жылы Ресейдің Украинаға басып кіргеніне Батысты айыптай сөйлеген.

Қаңтар оқиғасынан бері ықпалы әлсіреген Назарбаев Ресей басшысымен бірнеше рет кездескен.

Шерзат Полаттың өліміне қатысты сотта жарыссөз 2 маусымда басталады. Бұл жөнінде бейсенбілік сот процесі кезінде айтылды.

Бейсенбі күні судья Ержан Жанұзақов Шерзат Полаттың өліміне қатысты істі прокуратураға қайтару туралы өтінішті орындамады. Мұндай өтінішті жәбірленуші жақ түсірді.

Олардың айтуынша, қылмысты "бір топ адам жасағанмен тек бір адамға ғана адам өлтіру айыбы тағылып отыр". Сондықтан олар істі прокуратураға қайтаруды сұрады. Ал мемлекеттік айыптаушылар адвокаттармен келіспеді.

"Адам өлтіру" бабы бойынша айыпталған сотталушы Абзал Шынасылдың адвокаты жәбірленуші жақтың өтінішін қолдады.

"Мен жәбірленуші жақтың сөзін қолдаймын. Қазір шынымен де барлығы кінәні Шынасылдың мойнына артқысы келеді. Ешкім жауап бергісі келмейді. Мүмкін, сол кезде шындыққа жететін шығармыз" деді ол.

Судья өтінішті қанағаттандырған жоқ.

Шамамен екі апта бұрын осыған ұқсас өтінішті сотталушы Нұрбол Тоқтаубаевтың адвокаты айтқан еді. Оның сөзінше, іс материалдарында сотталушылар Нұрбол мен Азамат Тоқтаубаевты күдікті ретінде тану туралы сот қаулысы жоқ. Ал судья Ержан Жанұзақов процессуалдық құқықбұзушылық жоқ екенін айтып, өтінішті орындамаған.

Бейсенбі күні жәбірленуші жақтың адвокаттары сот процесінде Элмира Нұрбекова мен Дана Жақсыкелдіні де "сотта жалған куәлік бергені үшін" жауапқа тартуды ұсынды: олар қылмыс болған күні сотталушылардың жанында болғанмен куәгер танылған. Осыған ұқсас өтініштер өзге де куәгерлер Арлан Қаскенов пен Юлдаш Рузбакиевке қатысты айтылды. Судья өтінішті ашық қалдырып, бұл мәселе үкімді шығарған кезде кеңесу бөлмесінде қаралады деді.

29 мамыр күнгі сот отырысы кезінде жәбірленуші жақ сотталушылардан материалдық және моральдық өтемақы өндіру туралы да азаматтық шағым түсірді. Жәбірлеуші жақ сотталушылардан моральдық өтемақы ретінде 660 млн теңге өндіруді талап етті. Адвокаттың сөзінше, азаматтық шағымға психологиялық сараптама негіз болған.

Сот жәбірленушілерді азаматтық талап қоюшылар деп таныды.

Қоғамда резонанс тудырған 16 жастағы Шерзат Полаттың өліміне қатысты сот сәуір басында басталған. Істе 9 айыпталушы бар. Арасында кәмелетке толмаған бір жасөспірім де бар. Абзал Шынасылдан басқа сотталушыларға негізінен "Бұзақылық" бабы бойынша айып тағылған. Сот Талдықорғанда өтіп жатыр. Ол онлайн трансляция арқылы аптаның сәрсенбі-бейсенбі күндері көрсетіліп жүр.

Алматы маңындағы бұрынғы Жетіген ауылы – қазіргі Алатау қаласында жаңа крипто-аймақ құрылуы мүмкін. Ондағы халық дәмхана, мейрамхана және өзге де орындарда криптовалютамен есеп айырысатын болады. Бейсенбі күні цифрлық даму, инновация және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Жаслан Мәдиев Astana International forum кулуарында осылай деп мәлімдеді. Оның сөзінше, дегенмен әуелі ол үшін заңнамалық түзетулер қажет.

"Қазір үкімет реттеуші органдармен бірге тиісті орынды таңдау үшін белгілі бір жұмыстарды жүргізеді. Әрине, жаңа Алатау қаласы – CryptoCity үшін ыңғайлы орын" деді Мәдиев. Оның сөзінен "Власть" үзінді келтіреді.

Министрдің сөзінше, бұл "блокчейн индустриясы үшін жақсы серпіліске" айналып, осы салаға ІТ мамандарды тартуы мүмкін.

Ол сонымен бірге ол үшін тиісті нормативтік-құқықтық акт әзірлеу қажеттігін де алға тартты.

"Қала дамып жатыр. Бізге сол үшін реттейтін шарттар керек. CryptoCity-де криптовалютаның еркін айналымы керек, криптоға жайлы заңнама қажет. Онда крипто төлем құралы болады. Осы шарттарды заңнамаға жазу керек" деді Мәдиев.

29 мамырда ертерек Астана халықаралық форумында сөйлеген президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстанда CryptoCity пилоттық аймағы құрылатынын, онда тауар мен қызмет көрсетуде криптовалюта қолданылатынын айтқан еді.

Былтыр қаңтарда президент Тоқаев 25 мың халқы бар Жетіген ауылын қайта құру туралы жарлыққа қол қойып, елді мекен Алатау қаласына айналып, оған көрші жатқан Еңбек, Құйған, Жаңа арна ауылдары қосылған еді. Бұл ауылдарда жалпы саны 50 мыңға тарта адам тұрады.

"Курсив Медиа" басылымының мәліметінше, 2023 жылы криптовалютаға қаржы салған қазақстандықтар саны 1,5 миллионға жеткен. Бұл 2022 жылмен салыстырғанда екі есе көп. Олардың меншігіндегі криптовалюта құны бірнеше миллиард долларға жеткен. Әлемде сұраныс артқан сайын криптовалюта айырбастаушылар да көбейген.

Дегенмен елде оның заңды негізі мен реттеу тетіктері толық айқындалмаған. Бұған дейін Азаттық елде лицензиясы жоқ платформалар бұғатталуға тиіс болса да, Binance және Bybit биржаларының жаһандық құралдары әлі оңай ашылып тұрғанын жазған.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Бақылаусыз криптобиржа, сотты болғандар және министр Мәдиев

Қазақстанның батысында "Ақтау теңіз сауда порты" ұлттық компаниясының президенті ұсталды деп жазды дереккөзге сүйенген "Қазақпарат". Порт басшысы қазір тергеу изоляторында отыр. Сайт жаңалығында бұдан басқа мәлімет айтылмайды.

Порттың баспасөз қызметі әзірге жауап бермеді. Телефон тұтқасын ешкім көтермеді.

Порттың ресми сайтындағы мәліметке қарағанда, порттың қазіргі жетекшісі 2017 жылы тағайындалған.

Ресми мәлімет бойынша, Ақтау теңіз порты Каспий теңізінің шығыс жағалауында бірнеше халықаралық көлік дәлізінің қиылысында орналасқан және Иран, Түркия, Ресей және Әзербайжан бағытында шығыстан батысқа, солтүстіктен оңтүстікке және кері қарай жылына 12 ай және тәулігіне 24 сағат жүк тасымалын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Түрікменстанмен де біршама жүк айналымы бар.

Бейсенбіге қараған түні Ресей әскері атып түсірген украиналық дронның бөлшектері Мәскеудің оңтүстігіндегі үйлердің бірін бүлдірді. Бұл жөнінде Мәскеу мэрі Сергей Собянин хабарлады. Оның сөзінше, ешкім зардап шекпеген.

Мәскеу облысының Одинцово қаласында тұрғын үйлер төбесінде тағы бір дрон атып түсірілген. Оның бөлшектері де үй ауласына құлаған. Тұрақтағы бір көлік бүлінді деп жазды "Осторожно, новости" басылымы.

Ресей қорғаныс министрлігінің мәліметінше, сәрсенбі кештен бастап, бейсенбі таңертеңге дейін әуе қорғаныс жүйесі Украина аумағынан жіберілген 48 соққы дронын атып түсірген. Олардың жалпы саны айтылмайды, қанша әскери нысанға түскені де белгісіз.